İlk kez Ocak 2022’de Vitalik Buterin tarafından ortaya atılan Soulbond Token (SBT) kavramı, basit bir ifadeyle bireyin sosyal kimliğini oluşturan tüm bilgileri kalıcı olarak tokenize etme potansiyeline sahip, doğrulanabilen, başkalarına aktarılamayan veya mülkiyetleri devredilemeyen, herhangi bir piyasa değerine sahip olmayan kişiye özel NFT benzeri varlıkları temsil eder. Soulbond token nedir, nasıl çalışır, kullanım alanlar nelerdir, NFT’lerden nasıl ayrışır sorularının cevaplarını bu yazıda bulabilirsiniz.
ANA BAŞLIKLAR
Soulbond Token Nedir?
Sosyal kimlik başta resmi belgeler, mesleki deneyim, akademik geçmiş, tıbbi kayıtlar, sosyal ve ekonomik etkileşimler olmak üzere bir bireyle bağlantılı olabilecek her türlü bilgi bütününden oluşmaktadır. Soulbond Token (SBT) bu bilgileri Web 3.0 ekonomisinde temsil edebilecek, başkasına transfer edilemeyen ve parasal değeri olmayan NFT’ler olarak ele almak için düşünülmüş bir kavramdır. Başka bir ifadeyle SBT’ler merkeziyetsiz bir ekosistemde bireylerin öz geçmişini temsil etmek amacıyla tasarlanan NFT benzeri kimlik ve itibar jetonlarıdır. Kişisel bilgilerin soul adı verilen kalıcı cüzdanlarda tutulması ve veri kontrolünün tamamen söz konusu kişinin kontrolünde olması hedeflenmektedir.
Soulbond Token Kim Tarafından Oluşturuldu?
Vitalik Buterin, Soulbond Token (SBT) kavramını ilk olarak Ocak 2022’de bloğunda tanıttı. Ardından Mayıs 2022’de bu kavrama yönelik ilk teknik inceleme Vitalik Buterin, Eric Glen Weyl ve Puja Ohlhaver tarafından yayınlan Decentralized Society: Finding Web3’s Soul başlıklı makalede sunuldu. NFT’lerin ve diğer merkeziyetsiz yapıların sınırlamalarını ele alan makale, DeSoc (Decentralized Society) Türkçe ifadesiyle merkeziyetsiz toplum kavramına değinirken, bu topluluğun temel taşı olarak SBT merkeze konulmaktadır. Web 3.0 ekonomisinin, SBT’ler aracılığıyla Web 2.0’daki merkezi yapılara olan bağımlılığının azaltacağını iddia eden makale bu sayede bireylerin etkileşimlerinde merkeziyetsizlik kavramına daha fazla güveneceğini de öne sürmektedir.
Soulbond Token Nasıl Çalışır?
Henüz emekleme aşamasında olan Soulbond Token kavramı devredilemez, başka bir cüzdana aktarılamaz ve satılamaz olmasının dışında herhangi bir NFT ile aynı şekilde çalışır. SBT’ler de NFT’ler gibi benzersiz ve değiştirilemez özelliğe sahiptir.
Soulbond Token’ler, Soul adı verilen cüzdanlarda saklanır. Bu cüzdanlar birden fazla olabilir. Yani insan hayatını temsil eden farklı bilgiler farklı Soul’larda saklanabilir. Örnek vermek gerekirse eğitim bilgileri bir cüzdanda, sağlık bilgileri ise bir başka Soul’da saklanabilir.
Soulbond Token yine bu cüzdanlar aracılığıyla oluşturulur. Yani bir Soul diğer Soul’a onu tanımlayan ve temsil eden bir SBT verebilir. Diğer taraftan Soul adı verilen ve başka Soul’lara SBT tanımlayabilen cüzdanlar bir kişi olabileceği gibi kurumlar, şirketler, başka topluluklar ve hükümet organları da olabilir. Soulbound Token’ler piyasa değerine sahip olacak şekilde tasarlanmamıştır. Yani alınıp satılamaz. Bunun yerine, bir durum veya eylemi temsil etmek için kullanılmaktadır. Başka bir ifadeyle SBT elde etmek için o durum ve eylemin gerçekleşmesi gerekir.
Diğer taraftan Soul anahtarı kaybolmasına karşılık bir kurtarma mekanizması tasarlansa da Buterin bunun henüz tartışmaya açık olduğunu belirtmiştir. Buna göre Soul sahibi cüzdanının özel anahtarını kaybetmesi durumunda, Soul’una yeniden ulaşmak başka bir ifadeyle cüzdan anahtarını değiştirme yetkisi için bir koruyucu atayabilir.
Soulbond Token Kullanım Alanları
Soulbond Token kavramının geniş bir kullanım alanı bulunmaktadır. Bunlardan bazılarını detaylı olarak ele almakta fayda var.
Sağlık Kayıtları
Testler, önceki doktor ziyaretleri, sigorta bilgileri gibi bir doktor ziyaretinde gereken tüm bilgiler için kullanılacak bir SBT hem tüm bilgilerinizi sunmanızı sağlayacak hem de zaman kazandıracaktır.
İş Başvurusu
Eğitim bilgileriniz, sertifikalarınız, yetkinlikleriniz, önceki iş deneyimleriniz gibi iş başvurusu sürecinde gereken bilgiler birer Soulbond Token’a dönüştürülebilir. Bu token’lerin bütününü iş başvurunuzda sunarak yetkinliklerinizi kanıtlayabilir aynı zamanda işverene de güven sağlamış olursunuz.
DAO
SBT kavramı DAO oylamalarında da kullanılabilir. Buna göre DAO’lar sahip olunan token sayısına dayalı yönetişim modeli yerine, toplulukla etkileşimlerini baz alarak kullanıcılara oylama gücü veren SBT’leri kullanabilir. DAO’daki her Soul’un, diğer Soul’ları doğrulama potansiyeline sahip olacağı için oylama çok daha şeffaf yapılabilir. Bununla birlikte SBT’lerin devredilemez özelliği sayesinde de üçüncü tarafların token ya da başka bir ifadeyle oylama gücü biriktirmesi yani Sybil saldırılarının da önüne geçilebilir.
DeFi
DeFi platformları, SBT’leri geleneksel bankacılıkta olduğu üzere kredi puanlaması şeklinde kullanabilir. SBT’ler aracılığıyla bir kullanıcının borçlanma geçmişi ve risk profili gibi verileri değerlendiren DeFi platformları daha verimli hizmetler sunabilir.
Yukarıda detaylı olarak anlatılan örnekler dışında Soulbond Token (SBT) kavramı, kriptopara platformlarının KYC süreçlerinde, NFT’lerin mülkiyet kanıtlığında, airdrop etkinliklerinde, Web 3.0 oyunlarında, dijital kimlik kartları ve üyeliklerin saklanması, etkinliklere katılım doğrulaması, şirket hissedarlığı, akademik referanslar, sertifikasyon ve başarıların kanıtlanması, sicil geçmişi, üyelikler gibi farklı alanda da kullanılabilir.
SBT – NFT Farkları
Soulbond Token (SBT) benzersiz ve değiştirilemez özelliği dışında NFT’lerden ayrışmaktadır. Buna göre NFT’ler blokzinciri boyunca cüzdan adresleri arasında aktarılabilir. Bu sayede NFT’ler ikincil pazarlarda alınıp satılabilir, yani parasal değerleri vardır. Bununla birlikte NFT’lerin dijital sahipliğin bir kanıtı olarak kullanılması, onlara parasal değeri veren bir başka unsurdur. Diğer taraftan özel anahtarın çalınması veya kaybolması durumunda NFT’ler geri alınamayabilir.
Buna karşılık SBT’ler kişiye özeldir yani devredilemezler. Soulbound Token’ler piyasa değerine sahip olacak şekilde tasarlanmamıştır, alınıp satılamazlar. NFT’lerin aksine SBT’ler mülkiyeti değil, sosyal kimliği temsil eden dijital varlıklardır. Özel anahtarın kaybolması durumunda Soul sahibi önceden cüzdan anahtarını değiştirme yetkisi verdiği koruyucusu aracılığıyla varlıklarına yeniden ulaşabilir. Ancak bu koruma mekanizmasının henüz geliştirilme aşamasında olduğunu belirtmekte fayda var.
