Ekonomi ve finans disiplinlerinde regülasyon, başta kamu otoritesi tarafından olmak üzere piyasa katılımcılarına uygulanan kurallar, düzenlemeler, müdahaleler ve yaptırımlar bütünüdür. Regülasyonların başlıca amacı ekonomik ve finansal sistemin istikrarını sağlamak, rekabeti teşvik etmek ve toplumun refah seviyesini artırmaktır. Bu yazıda regülasyon nedir, ne işe yarar, neden önemlidir, regülasyon nasıl yapılır sorularının cevaplarını bulabilirsiniz.
ANA BAŞLIKLAR
Regülasyon Nedir?
Düzenleme anlamına gelen regülasyon; basit bir ifade ile bireylerin, tüketici ve yatırımcıların, sermayedarların, kamu-özel sektörün ve diğer kurum ve kuruluşların yani tüm piyasa katılımcılarının faaliyet sınırlarını belirlemek amacıyla kullanılan kurallar, talimatlar, uygulamalar ve standartlar olarak açıklanabilir.
Diğer bir ifade ile toplumsal değeri olan faaliyetlerin bir otorite tarafından, kontrol edilmesi anlamına da gelen regülasyon, yasal kapsam ve yetkilerine göre kamu, özel veya kâr amacı gütmeyen yaptırım gücüne sahip herhangi bir otorite tarafından oluşturulan ve uygulanan kurallar bütünü olarak da tanımlanabilmektedir.
Ekonomi ve finans disiplinlerinde regülasyon ise devlet otoritesinin; piyasalardaki aksaklıkları ve başarısızlıkları minimum seviyede tutmak, ekonomik ve finansal istikrarın sürekliliğini sağlamak amacıyla piyasa katılımcılarının davranışlarını yönlendirmeye, teşvik ve kontrol etmeye yönelik düzenlemeler, kurallar ve kurumlar oluşturması anlamına gelmektedir. Kamu otoriteleri, ekonomik hedefleri doğrultusunda regülasyon ve kontroller (müdahale) uygulayabilmektedir. Bu iki kavram birbirinin tamamlayıcısı olarak düşünülebilir. Kısacası ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesi regülasyon olarak tanımlanırken, piyasalarda serbestçe oluşacak fiyatlara müdahale edilmesi kontrol ya da fiyat kontrolü olarak belirtilmektedir.
Kamu otoritelerinin piyasalardaki davranışları yönlendirmeye yönelik çeşitli regülasyon setleri diğer bir ifade ile iktisadi politika araçları bulunmaktadır. Bu araçlar genel olarak yapısal ve davranışsal regülasyonlar olarak ikiye ayrılmaktadır. Yapısal regülasyonlar; piyasanın etkin işleyişine yönelik, rekabet seviyesini düzenleyen, diğer bir ifade ile eksik veya haksız rekabeti ortadan kaldırmayı ve rekabete fonksiyonel işlerlik kazandırmayı amaçlayan her türlü düzenleme ve kural setini kapsamaktadır. Davranışsal regülasyonlar ise piyasaların etkin işlemesine yönelik, piyasa aktörlerinin davranışlarını düzenleyen kurallar bütünüdür.
Regülasyona karşılık olarak deregülasyon kavramı ise kamu otoritelerinin, çeşitli amaçlarla uyguladığı regülasyonları azaltması veya sonlandırması anlamına gelmektedir. Regülasyonların, kamu otoritesi tarafından belirlenen hedeflere uyum sağlamaması veya temel iktisat politikalarından sapmalara uğraması gibi durumlarda deregülasyon uygulanmaktadır.
Regülasyon Ne İşe Yarar?
Regülasyonlar, piyasalardaki aksaklıkları veya başarısızlıkları minimum seviyede tutmayı hedeflemektedir. Piyasa aksaklığı veya başarısızlığı, piyasanın etkin çalışması için gerekli olan üretim, tüketim ve yatırım faaliyetlerinin tam olarak yerine getirilememesi durumu olarak tanımlanmaktadır. Piyasa aksaklığı veya başarısızlığına neden olan ana faktörler olarak rekabet eksikliği, süreç içinde oluşan tekeller, asimetrik bilgi ve işlem maliyetleri sayılabilir.
Regülasyonlar, yeterli seviyede rekabet yaratılmasına yönelik bir ortam yaratmak veya piyasadaki aktör sayısı az ise söz konusu piyasa katılımcılarının daha fazla tekelleşmeden doğru bir şekilde rekabet etmelerini sağlamayı hedeflemektedir. Regülasyonlar, piyasada rekabeti teşvik ederek hizmetlerin tüm bölge ve gelir gruplarındaki tüketicilerin daha geniş yelpazeli ve daha düşük fiyatlı mal ve hizmetlere erişimini sağlamaktadır.
Regülasyon Neden Önemlidir?
Rekabeti teşvik etmesinin yanı sıra regülasyonlar; ekonomik ve finansal istikrarı sağlamaktadır. Parasal ve mali politikalar ile ekonomik istikrar hedeflenirken, finansal regülasyonlar ise finansal piyasaların düzenlenmesini ve denetlenmesini hedeflemektedir. En basit örnek ile başta bankalar olmak üzere finansal kurumların ve diğer şirketlerin güçlü sermaye pozisyonlarına sahip olmasını ve risklerin yönetilmesini sağlamak finansal istikrarı desteklemektedir. Risk yönetimi ve risklere karşı uygun önlemlerin alınması aynı zamanda sistemik riskleri de sınırlandıran bir faktördür. Diğer taraftan finansal regülasyonlar dahilinde sermaye piyasası araçlarının belirli normlara bağlı olması ve kamu otoritesi tarafından denetlenmesi, yatırımcıların finansal suistimallerden korunmasını sağlamaktadır.
Diğer taraftan regülasyonlar; piyasa katılımcılarının belirlenen normlara uymasını sağlayarak, faaliyetleri daha güvenli ve şeffaf hale getirerek toplumun refah seviyesini artırmaktadır. Ürün ve hizmetlerin standartlarını belirleyerek, tüketicilerin ve yatırımcıların haklarını güvence altına alınır. Bununla birlikte regülasyonlar, ekonomik ve finansal faaliyetlerin adil bir şekilde yürütülmesini, gelir ve rant yaratımının dengeli dağılımını teşvik eder. Bazı regülasyonlar, çevresel sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk alanlarında da rol oynamaktadır.
Regülasyon Nasıl Yapılır?
Toplumsal değeri olan faaliyetler; yasal kapsam ve yetkilerine göre kamu, özel veya kâr amacı gütmeyen yaptırım gücüne sahip herhangi bir otorite tarafından regüle edilebilmektedir.
Kamusal regülasyonlar, devlet tarafından ekonomiye yapılan düzenleme müdahale ve kontrolleri içerir. Özel regülasyon ise bireyler veya firmalar tarafından herhangi bir kanuni yaptırıma ihtiyaç duyulmaksızın gönüllü olarak oluşturulan ve uygulanan kurallardır. Bireyler veya firmalar özel regülasyonlar ile devlet müdahalesine ihtiyaç duymadan problemleri kendi içlerinde çözmeye çalışma eğilimindedirler.
BtcTurk | Hisse, Eliptik Yatırım Menkul Değerler A.Ş. ürünüdür.
BtcTurk | Hisse’ye üye olarak profesyonelce hisse senedi alıp satabilirsiniz.
BtcTurk | Hisse mobil uygulamasını uygulama marketlerinden indirebilirsiniz.
